ماده 38 قانون تامین اجتماعی یکی از پرکاربردترین مواد قراردادهای کاری پیمانکاران است که به بیمه کردن کارگران و افراد شاغل در پروژه های آنان اشاره دارد.
ماده 38 قانون تامین اجتماعی در یک نگاه
قانون تامین اجتماعی مشتمل بر 118 ماده و 40 تبصره در سال 1354 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. یکی از قوانین پرکاربرد تامین اجتماعی، ماده 38 است که در آن برای مقاطعه کار بیمه نمودن کارکنان الزام دارد. عموماً در فعالیت های اجرایی زیاد پیش می آید که برخی عملیاتها را برون سپاری کرده و از یک پیمانکار (مقاطعه کار) برای انجام آن استفاده میکنیم. طبق قوانین تامین اجتماعی در این موارد باید کارکنان شاغل در آن پروژه بیمه شوند. حال آن که نحوه انجام فعالیت به صورت کامل دستی یا با ماشین آلات و یا ترکیبی از هر دوی این عوامل باشد، نحوه محاسبه هزینه بیمه آن نیز متفاوت است.
قانون برای اینکه مقاطعه کار را ملزم به انجام اقدامات بیمه ای کارکنان کند، به کارفرما ملزم نموده که معادل 5% از هر صورت وضعیت ارسالی پیمانکار را سپرده نماید و در پایان انجام آن پروژه، پس از دریافت مفاصا حساب توسط مقاطعه کار و تحویل آن به کارفرما، مبلغ سپرده ذکر شده توسط کارفرما پرداخت شود. در غیر این صورت کارفرما میتواند مبلغ سپرده بیمه نزد خود را مستقیماً به حساب تامین اجتماعی واریز و مفاصا حساب را دریافت نماید.
طبق قانون کلیه موسسات غیر دولتی، شهرداری ها، وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی، اتاق اصناف و موسسات خیریه و عام المنفعه مشمول این ماده میباشند.
آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی
دغدغه بیمه تامین اجتماعی کارکنانی که به صورت مقاطعه کاری در پروژه ها با پیمانکاران همکاری میکنند همواره یکی از مسائل مهمی است که در ماده 38 قانون اجتماعی به آن پرداخته شده است. ماده 38 قانون تامین اجتماعی با هدف یکپارچه سازی امور بیمه ای تمامی کارکنان تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی مقرر شده است. مقاطعه کاران (پیمانکاران) و کارفرمایانی که در عضویت سازمان تامین اجتماعی هستند؛ باید ماده 38 قانون تامین اجتماعی را نیز همچون دیگر مواد قانونی رعایت نمایند.
ماده 38 قانون تامین اجتماعی؛ کلیه کارفرمایان و مقاطعه کاران تحت عضویت سازمان تامین اجتماعی را مکلف میکند که علاوه بر بیمه کردن کارکنان خود، نسبت به بیمه کردن نیروهای مربوط به پروژه های مناقصه ای و قراردادی نیز اقدام کنند. در مواردي كه انجام كار بطور مقاطعه به اشخاص حقيقي يا حقوقي واگذار شود کارفرما باید در قالب قرارداد مقاطعه كار را متعهد کند كه كاركنان خود و همچنين كاركنان مقاطعه كاران فرعي را نزد سازمان تامين اجتماعي بيمه کند و كل حق بيمه را به ترتيب مقرر در ماده 28 قانون تامين اجتماعي بپردازد.
پرداخت 5% بهاي كل كار مقاطعه از طرف كارفرما موكول به ارائه مفاصا حساب از طرف سازمان خواهد بود. در مورد پيمانكاراني كه صورت مزد و حق بيمه كاركنان خود را در موعد مقرر به سازمان تسليم و پرداخت نمايند معادل حق بيمه پرداختي بنا به درخواست سازمان از مبلغ مذكور آزاد خواهد شد.
نحوه محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی
برای فهم نحوه محاسبه ماده 38 قانون تامین اجتماعی باید بدانید قراردادهاي مشمول ماده 38 از نظر احتساب حق بيمه به 2 دسته تقسيم مي شوند:
• قراردادهای مشمول ضوابط طرح های عمرانی
قراردادهایی که تامین منابع آن بودجه دولت و برحسب مقررات تیپ سازمان برنامه و بودجه تنظیم شده باشد، جزو این طبقه بندی قرار میگیرند. قراردادهای عمرانی مخاطرات و پیچیدگی زیادی ندارند و به دو دسته پیمانکاری و مهندسین مشاور تقسیم میشود. حق بیمه قراردادهای مشاوره ای مقطوعاً 14 درصد ناخالص کارکرد به علاوه یک و شش دهم درصد، به عنوان حق بیمه بیکاری جمعاً به میزان 15.6 درصد ناخالص کارکرد میباشد (سهم پیمانکار 3.6 درصد و سهم کارفرما 12 درصد) و حق بیمه قراردادهای پیمانکاری (اجرایی) مقطوعاً 6 درصد ناخالص کارکرد بعلاوه 0.6 درصد بعنوان بیمه بیکاری جمعاً به میزان 6.6 درصد ناخالص کارکرد میباشد (1.6 درصد سهم پیمانکار و 0.5 درصد سهم کارفرما)
• قراردادهای غير عمرانی
اغلب مشکلات مربوط در این حوزه به قراردادهای غیرعمرانی برمیگردد که طرفین از بودجه های غیردولتی استفاده می کنند. کلیه قراردادهای فاقد شرایط اشاره شده در بخش طرح های عمرانی ، قراردادهای غیر عمرانی تلقی شده و حق بیمه این قبیل قراردادها برابر مقررات و مصوبات شورای عالی تامین اجتماعی به این شرح محاسبه و وصول میگردد. جدول ضرائب مربوطه جهت استفاده احتمالی به شکل زیر است:
| نوع پیمان | نسبت مزد به کل قرارداد | نرخ بیمه | ضرائب نهایی حق بیمه |
|---|---|---|---|
| دستمزدی | 56/55 | 30% | 16.67% |
| مصالح و مواد | 26 | 30% | 7.8% |
موارد خاص قراردادهای غير عمرانی
در قراردادهای دستمزدی جذب بر روی نیرو کار غیر دولتی است. ولی در قراردادهای مواد و مصالحی علاوه بر نیروی کار مصالح نیز تامین میشود. در قراردادهای غیرعمرانی یک سری قرارداد وجود دارند، که دو ماخذه محسوب میشوند. در واقع موضوع قرارداد ارائه خدمات است که قسمتی از کار به صورت مکانیکی (ماشین آلات متعلق به پیمانکار) و بخشی دیگر از کار به صورت دستی انجام میشود. تعیین درصد مکانیکی و غیرمکانیکی موضوعی است که توسط کارفرما تعیین میشود. اگر وسایل و ابزار مکانیکی توسط خود کارفرمای پروژه تهیه شود و کرایه ای بابت آن از پیمانکار دریافت نشود، در این صورت وجه به دستمزدی بودن کار، حق بیمه آن کلا با نرخ 16.67 درصد محاسبه خواهد شد. به صورت کلی حق بیمه بخش مکانیکی با همان ضریب حداقلی یعنی 7.8 درصد و بخش غیرمکانیکی به نرخ 16.67 محاسبه میشود.
معافیت های ماده 38 قانون تامین اجتماعی
با توجه به ضرایب متفاوتی که وجود دارد وظیفه تشخیص و تعیین حق بیمه با توجه به ماهیت اجرای کار به عهده سازمان تامین اجتماعی است بنابراین کارفرما باید حق بیمه را به شکلی اخذ کند که مجموع 5% هر قسط و مبلغ قسط آخر از 7.8 درصد کمتر و از 16.67 بیشتر نشود.
دانلود pdf بخشنامه 14 ماده 38 قانون تامین اجتماعی
جهت آگاهی از اینکه ماده 38 قانون تامین اجتماعی مشمول چه فعالیت و اقداماتی میشود و نحوه پیاده سازی آن چگونه است، میتوانید برای دانلود بخشنامه 14 ماده 38 قانون تامین اجتماعی را به صورت pdf اینجا کلیک کنید.
بخشنامه تنقیح و تلخیص ضوابط بیمه ای مقاطعه کاران
با توجه به بخش چهارم بند 53 بخشنامه تنقیح و تلخیص مورخ 1399/12/20 تبصره یک ماده 3 الحاقی به تصویب نامه 1370/01/24 در شورای عالی تامین اجتماعی و دادنامه شماره 1847 مورخ 1399/11/13 هیات عمومی دیوان عدالت اداری خرید به تنهایی معاف خواهد بود. جهت مطالعه کامل این بخشنامه اینجا کلیک کنید.
جهت آشنایی کامل و جامع با نکات کاربردی درباره آیین نامه اجرایی ماده 38 قانون تامین اجتماعی، گزیدهای از وبینار برگزار شده با همین موضوع که توسط گروه نرم افزاری اوراش با حضور سرکار خانم فاطمه پوریعقوبی (مشاور و مدرس قوانین تامین اجتماعی) برگزار شد را مشاهده فرمایید.
